İnsan kök hücrelerinden embriyo benzeri yapılar oluşturuldu

Türkiye’de embriyolar üzerindeki ilginç çalışmaları takip edip aktaran Embriyolog Turgay Barut, ABD’deki araştırmacılar tarafından kök hücrelerden yapılan yeni bir insan embriyo modeli geliştirildiğini ve bu çalışma ile embriyoların erken gelişim döneminde yaşanan düşük ve doğum kusurlarının araştırılmasına yardımcı olabileceğinin düşünüldüğünü açıkladı. Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Derneği tarafından yayınlanan bu çalışmaya ilişkin açıklama yapan Embriyolog Barut, “Araştırmacılar, daha önce fare kök hücreleri kullanılarak laboratuvar ortamında embriyo benzeri yapılar oluşturmak için kullanılan bir yöntemin, özel bir insan kök hücresi türü kullanılarak embriyo benzeri yapılar oluşturmak için kullanılabileceğini başarıyla göstermiştir” dedi.

Dünyadaki tüm canlıların neslini devam ettirmek için tarihten bu yana özel çabalar sarf ettiğini özellikle insanoğlunun bu yöndeki gayretlerinin her geçen gün arttığını belirten dünyaca tanınan Yale ve New York üniversitelerinde görev de yapmış olan Embriyolog Turgay, “Texas Southwestern Tıp Merkezi Üniversitesi’nde yapılan çalışmanın yazarı Dr Jun Wu ‘İnsan gelişimini incelemek, özellikle gelişimin bu aşamasında gerçekten zor, bu aslında bir kara kutu’ diye yorum yaptı. Araştırmacılar, daha önce fare kök hücreleri kullanılarak laboratuvar ortamında embriyo benzeri yapılar oluşturmak için kullanılan bir yöntemin, özel bir insan kök hücresi türü kullanılarak embriyo benzeri yapılar oluşturmak için kullanılabileceğini başarıyla gösterdi. Yakın zamana kadar, insan embriyo gelişimi çalışmaları büyük ölçüde tüp bebek tedavisi sonrasında gönüllü olarak bağışlanan embriyolara dayanıyordu. Araştırmacılar 3 boyutlu modeli oluşturmak için, embriyonik hücrelerden türetilen ve daha sonra laboratuvar ortamında geliştirilen insan pluripotent kök hücrelerini (hPSC’ler) kullandılar. Dikkat çekici bir şekilde, kök hücreler embriyo benzeri yapılar halinde kendi kendine organize olma yeteneğini korudu” diyerek bu çalışmanın dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden Nature Communications’da yakın zamanda yayınlandığını kaydetti.

Dergide yayınlanan çalışmaların sonuçlarından da söz eden Barut, “Çalışmanın sonuçlarına göre, farklı kök hücre türleri ile erken embriyo gelişimini modellenmiş ve araştırmacılar insan pluripotent kök hücreleri kullanılarak rahim dokusuna tutunma aşamasındaki blastokist adı verilen 5 günlük embriyo gelişim aşamasına kadar ulaştırmayı başarmışlar ve bu yapıya blastoid adı verilmiştir. Yine Nature dergisinde yayınlanan bir Avusturalya Monash Üniversitesinden Profesör Jose Polo ve ekibi tarafından yapılan bir başka benzer çalışmada da yetişkin deri hücrelerinden türetilen uyarılmış pluripotent kök hücreleri (iPSC’ler) kullanılmış ve benzer sonuçlar elde edilmiştir. Profesör Zernicka-Goetz ve ekibi, RNA dizilimini kullanarak modellerindeki her hücre tipini doğal embriyolardaki benzerleriyle karşılaştırdı. Genlerin kabaca yarısının, doğal insan blastokistleriyle karşılaştırılabilir seviyelerde ifade edildiğini ve hiçbir hücre tipinin beklenen genetik belirteçlerin tamamını ifade etmediğini buldular.

Genetik farklılıklara rağmen, embriyo modelleri yine de ortaya çıkmış ve erken insan embriyolarına çok benzer şekilde davranış göstermiştir. Tamamen kök hücrelerden elde edilen bu modeller, kök hücre araştırmalarındaki ilerlemeleri öngörebilmek adına kılavuzlarını yakın zamanda güncelleyen Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Derneği tarafından yayınlanan embriyo çalışmasına ilişkin gelişimdeki 14 günlük katı sınırı da aşabileceği ve bu alanda daha fazla çalışma yapılması gerektiği düşünülmektedir” ifadelerinin kullanıldığını söyledi.